ਬਾਰਹਮਾਹਾ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਦੇ ਆਰੰਭਕ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕੋਈ ਠੋਸ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੀ ਆਰੰਭਤਾ ਉਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲਗਪਗ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਪੰਜਾਬੀ ਬੁਲਬੁਲ” ਦੇ ਲਕਬ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ, “ਸੋਹਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਨੀਂ ਸਈਓ” ਗੀਤ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰੇ ਅਤੇ 30 ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਕਰਤਾ ਬਾਬੂ ਫਿਰੋਜ਼ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਨਿੱਗਰ ਦੇਣ ਹੈ।
ਪੋਤੇ ਤੇਗ ਦੇ, ਗੋਬਿੰਦ ਦੇ ਹਾਂ ਲਾਲ ਓਏ ਸੁਣ ਲੈਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨਾ ਤੂੰਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਨਾ ਭੁੱਲੀਂ ਤੂੰ ਖਿਆਲ ਓਏ ਸੁਣ ਲੈਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨਾ ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਦਾਦਾ
ਸਿੰਘ ਜੀ:- ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ, ਮੁੜ ਨਾ ਪਾਉਣੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਫੇਰੀ, ਸੁਣ ਲੈ ਅਰਜ਼ ਇੱਕੋ ਹੈ ਮੇਰੀ, ਪਾਣੀ ਕਰ ਲੇ ਥੋੜਾ ਨੀ ਲੰਘਣੇ ਲਾਲ ਗੁਰਾਂ
ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਜੀਵਨ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਬੜਾ ਵਚਿੱਤਰ ਪਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਭਰਪੂਰ ਹੈ।
ਮਹਾਂਕਵੀ ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਇੰਨੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ ਕਿ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪੰਡਤ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਈਨ ਮੰਨਦੇ ਸਨ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਨੂੰ, ਵਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਪਾਏ ਪੂਰਨਿਆਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਵਿਚ ਹੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਆਓ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਰੱਬੀ ਬਾਣੀ ਤਾਈਂ ‘ਗੁਰੂ’ ਮੰਨ ਲਈਏ।
ਖਾਕਾ, ਉੱਘੜਦੇ, ਵੇਗ, ਸਰੋਦ, ਗੋਂਦ, ਪਰੁੱਤਾ, ਵਿੱਕੋਲਿਤਰੇ, ਅਲੌਕਿਕ, ਅਨਾਹਤ, ਨਿਰਾਰਥਕ, ਝਲਕਾਰੇ, ਨਿਸ਼ੰਗ, ਅਨੂਪਮ,
ਲੋਕ-ਕਾਵਿ ਉਹ ਕਾਵਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਰਹੁ-ਰੀਤਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ।
